★ موقعیت و طبیعت سرزمین ایران در جهان

کشور جمهوری اسلامی ایران سرزمین پهناوری است که 1648000 کیلومتر مربع مساحت دارد و در جنوب غربی آسیا، میان کشورهای ترکمنستان ، آذربایجان و ارمنستان در شمال ؛ افغانستان و پاکستان در شرق ؛ و ترکیه و عراق در غرب قرار گرفته است . سراسر مرزهای جنوبی ایران را کرانه‌های خلیج فارس و دریای عمان فراگرفته است . مجموع مرزهای خشکی ایران 51700 کیلومتر ، و مجموع مرزهای آبی آن ، در شمال و جنوب 2510 کیلومتر است
ایران در قلب خاورمیانه قرار گرفته است و چون پلی دریای مازندران ،‌ یعنی زیباترین دریاچه جهان را به خلیج فارس وصل می‌نماید و همچنین مانند چهارراهی بر سر راه شرق و غرب ، پیوندگاه تجلیات فرهنگی ، معنوی و سیاسی جهان شرق و غرب است 
چشمه‌سارهای زلال ، انارستان‌ها ، باغ‌های پسته ، ردیف درختان تبریزی ، کوچ کاروان عشایر در فصل‌های گوناگون شب‌های پرستاره ، صخره‌ها ، کوه‌ها ، پستی‌بلندی‌های پایان ناپذیر، آتشفشان‌های خاموش و پوشیده از برف ، جنگل‌های انبوه رشته‌ کوههای البرز و کرانه‌های دریای مازندران از جمله چشم‌اندازهای دیدنی و فراموش ناشدنی طبیعت ایران‌اند که خاطره‌های ماندگار در اذهان جهانگردان به جا می‌گذارند
چهره دشت و هامون ایران در خلال سال مختلف و متغیر است ؛ زمانی پر از شن و سنگ، گاه پر از سیلاب و زمانی پوشیده از برف و گل و لای یا سرشار از گل و گیاه و سبزه است 
هنرمندان ایرانی در طرح‌های انواع آثار هنری خود غالباً طبیعت را به عنوان نماد و نشانه‌ای از زیبایی هستی ترسیم کرده‌اند . ایرانیان آب را همیشه ارجمند داشته و نشانه آبادانی شناخته‌اند . در چمن‌زارها، باغ و بوستان‌ها ، خانه‌ها و در مسجدها و مکان‌های مقدس به طور همیشگی آب جریان دارد و درختان بسیار به ویژه درختان سرو ، کاج ، نارنج ، انار و انگور و غیره را آبیاری می‌کند 
طبیعت جادویی و پهناور ایران یکی از عامل‌های بسیار ارزشمند صنعت جهانگردی است . از میلیون‌ها هکتار مساحت خشکی ایران ، 19 میلیون هکتار باغ و کشت‌زار ؛ 10 میلیون هکتار جلگه و مرتع ؛ 19 میلیون هکتار جنگل ،‌و باقی مانده آن شامل زمین‌های بایر ، صحرا و کوه است 
از خصوصیات مهم این سرزمین پهناور که از نظر جهانگردی بسیار با اهمیت است وجود رشته کوههای سر به آسمان کشیده ، جلگه‌ها و دشت‌های هموار، ناحیه‌های کویری ، رودخانه‌ها و در یاچه‌های گوناگون است که موجب شده است در هر زمان از سال ، در گوشه‌های مختلف آن ، یکی از چهار فصل را بتوان دید ، به طوری که در زمستان در ناحیه‌های جنوبی می‌توان از دریای خوب و آرام برای ورزش‌های آبی هم چون شنا و اسکی روی آب استفاده کرد و در همان زمان در کوهستانهای شمال و غرب کشور به ورزش‌های زمستانی مانند اسکی پرداخت و هم زمان در شهرهای بسیاری در کرانه‌های دریای مازندران ، از هوای دلپذیر بهاری استفاده کرد
کرانه‌های دریای مازندران به صورت باریکه‌ای بسیار زیبا در میان دریای مازندران و رشته‌ کوههای زیبا و جنگلی البرز قرار گرفته‌اند
کرانه‌های خلیج فارسی که بخشی از آن از صخره‌های کوهستانی و بخش‌های دیگر آن از کناره‌های شنی و باتلاقی تشکیل شده که به یک نواختی کرانه‌های شمالی نیستند 
استانهای جنوبی ایران به ویژه خوزستان که بخشی از جلگه پهناور میان‌رودان(بین‌النهرین) را تشکیل می‌دهد، بسیار هموار و مسطح‌اند و در ارتفاع اندکی از سطح دریا قرار گرفته‌اند. چنانکه اگر یک جهانگرد در میان کوهستانهای شمالی یا غربی ایران به گردش بپردازد ، در زیر پای خود شهرک‌ها ، روستاها ، باغ‌ها و چمن‌زارهای بسیار زیبایی را خواهد یافت که شگفتی او را برخواهند انگیخت 
ارتفاع بسیار فلات ایران از سطح دریا و قرارگرفتن بیش‌تر استانهای کشور در ارتفاع بیش از 1000 متر ، یکی دیگر از ویژگی‌های مهم سرزمین ایران است 
رشته‌کوههای عظیم و بلند البرز از سوی شمال ، کوههای زاگرس از سوی غرب و رشته‌کوههایی که از از خراسان تا بلوچستان کشیده شده‌اند، از سوی شرق سرزمین ایران را محصور نموده‌اند. مهم‌ترین قله‌های ایران عبارتند از : دماوند در شمال شرقی تهران با ارتفاع 5671 متر ؛سبلان در غرب اردبیل با ارتفاع 4880 متر ؛ سهند در جنوب تبریز با ارتفاع 4707 متر ؛ تخت سلیمان در مرکز مازندران با ارتفاع 4820 متر ؛ زردکوه در بختیاری با ارتفاع 4550 متر ؛ دنا در شمال یاسوج با ارتفاع 4309 متر ؛ تفتان در جنوب زاهدان با ارتفاع 3941 متر و ده‌ها قله دیگر که در سرتاسر ایران پراکنده‌اند
پیچیدگی و گوناگونی سازندهای آهکی، غارهای فراوانی در استان‌های مختلف ، به ویژه در آذربایجان ، کردستان و همدان به وجود آورده است که مورد توجه جهانگردان بی‌شماری هستند که برای بازدید از غارهای مزبور به ایران سفر می‌کنند. چشم‌اندازهای درون این غارها از جاذبه‌های مهم جهانگردی برخوردارند و پیوسته مورد بازدید جهانگردان خارجی و داخلی قرار می‌گیرند
کوههای ایران به چین‌خوردگی‌های دوران سوم زمین شناسی تعلق دارند، و برخی از آنها با منشاء آتشفشانی موجبات پیدایش چشمه‌های آب گرم و معدنی را فراهم آورده‌اند . کوهستانهای ایران شرایط بسیار مطلوبی برای ورزش‌های زمستانی و کوهستانی پدید آورده‌اند. کویرهای معروف ایران ؛ از جمله دشت لوت و دشت کویر در وسعتی بیش از 360 هزار کیلومتر مربع گسترده شده‌اند و هنوز هم از ناحیه‌های ناشناخته و جالب توجه به شمار می‌روند
ایران با بیش از 500 چشمه معدنی و آب گرم شناخته شده که آب تمامی آنها برای تأمین آب آشامیدنی و استفاده‌های درمانی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، یکی از مهم‌ترین منابع درآمد جهانگردی را در اختیار دارد . بیش‌تر این جشمه‌ها در رشته کوههای البرز ، آذربایجان و زاگرس قرار گرفته‌اند و تعدادی از آنها نیز در نزدیکی اصفهان ، مشهد و بندرعباس واقع شده‌اند . چشمه‌های آب معدنی سرعین اردبیل ، چشمه‌های آب گرم لاریجان در دامنه‌های البرز و همچنین چشمه‌های آب معدنی محلات ، که از نظر توسعه جهانگردی اقدامات قابل توجهی در آنها صورت گرفته است در تابستانها هزاران نفر را برای درمان و تفریح به سوی خود جلب می‌کنند
در کناره‌های جنوبی دریای مازندران ، منطقه‌ای وسیع و سرسبز با دامنه‌های پوشیده از جنگل وجود دارد  ارتفاع این کناره‌ها از سطح دریاهای آزاد جهان 28 متر است . کرانه‌های دریای مازندران با سواحل ماسه‌ای و مناظر دل‌انگیز از زیباترین کانونهای سیاحتی و جهانگردی ایران به شمار می‌روند. کرانه‌ها و جزیره‌های جنوب ایران نیز به ویژه در فصل‌های سرد از جذابیت طبیعی و جهانگردی قابل توجهی برخوردارند . دامنه‌های رشته کوههای البرز ، زاگرس و انشعابات آن در خراسان و آذربایجان و همچنین منشأ رودخانه‌های ایران ، مظهر چشمه‌سارها و نیز منبع پیدایش دریاچه‌ها و تالاب‌هایی هستند که هر یک با چشم‌اندازهای زیبا و جذاب خود ارزش‌های جهانگردی در خور توجهی را به نمایش می‌گذارند
 
آب و هوا
فلات ایران آب و هوایی نسبتاً خشک دارد . ایران در کمربند آب و هوایی خشک جهان قرار گرفته است و رشته کوههای البرز و زاگرس از رسیدن جریان‌های هوایی مرطوب دریای مازندران(خزری) و مدیترانه‌ای به داخل آن جلوگیری می‌کنند. سرزمین ایران به دلیل گسترده شدن بین25 و 40 درجه عرض جغرافیایی و همچنین به دلیل وجود ارتفاعات، از تنوع آب‌ وهوایی شایان توجهی برخوردار است . میانگین دمای سالانه، از شمال غرب به جنوب شرق کشور افزایش می‌یابد و از حدود 10 درجه سانتی گراد در آذربایجان ، به 25 تا 30 درجه سانتی گراد در جنوب و جنوب شرقی می‌رسد
کرانه‌های شمالی و جنوبی ایران در فصل‌های مختلف ،‌آب و هوایی متفاوت با آب و هوای ناحیه‌های مرکزی و کوهستانی دارند . میانگین دمای بندرعباس در جنوب ایران در دیماه(ژانویه) به 5/18 درجه سانتی گراد می‌رسد میزان تفاوت بارش سالانه نیز در ناحیه‌های مختلف کشور بسیار زیاد است و از 2000 میلی متر در گیلان تا کم‌تر از 100 میلی متر در نواحی مرکزی در نوسان است میانگین سالانه بارش در ایران در حدود 275 میلی‌متر است
سرزمین ایران از تنوع آب و هوایی چشمگیری برخوردار است تنوع آب و هوا میان مناطق کشور با تغییراتی که در فصل‌های مختلف ایجاد می‌شود افزایش می‌یابد 
چنانچه در چند ناحیه مختلف از یک منطقه ، می‌توان تابستان گرم و زمستان سرد را هم‌‌زمان دید  بنابراین ، آب و هوای ایران را فصل به فصل باید مورد بررسی قرار داد
در ماههای دی و بهمن ،‌در ایران سه منطقه آب و هوایی وجود دارد . کرانه‌های دریای مازندران با آب و هوای ملایم و نسبتاً سرد، بخش‌های مرکزی با آب و هوای زمستانی ؛ بخش‌های جنوبی با آب و هوایی معتدل و مطبوع ، چهره می‌نمایند . در فصل بهار به ویژه در اردیبهشت به طور کلی سراسر ایران از آب و هوای مطبوع و دلنشینی برخوردار است و فقط بخش‌های جنوبی ایران به طور ناگهانی گرم می‌شوند در تابستان وضعیت آب و هوایی کشور پیچیده می‌شود . هوای کرانه‌های دریای مازندران به علت رطوبت زیاد دگرگون می‌گردد و در روزها گرم و در شب‌ها نسبتاً خنک است . کرانه‌های جنوبی ایران با روزهای بسیار گرم و شب‌های نسبتاً گرم و رطوبت بسیار همراه است 
شهرهای شیراز ، اصفهان ، مشهد ، تهران و تبریز که از کانون‌های اصلی جهانگردی ایران به شمار می‌آیند ، آب و هوای مختلف دارند شیراز با داشتن چهار ماه گرما در رتبه اول و تبریز با داشتن یک ماه گرما در رتبه آخر قرار دارد. استانهای آذربایجان ، کردستان ، همدان و خراسان به عنوان استانهای خنک در فصل تابستان شهرت دارند
به طور خلاصه سراسر شمال کشور به ویژه منطقه‌های ییلاقی دامنه‌های البرز مانند دره نوز ، کجور ، کلاردشت و کتالم و همچنین آذربایجان ، خراسان و منطقه‌های مرکزی کوههای زاگرس – میان تویسرکان و گلپایگان – برای گذراندن تعطیلات گردشگران داخلی و همچنین جهانگردانی که به ایران سفر می‌کنند در فصل تابستان نقاط مناسبی به نظر می‌رسند . منطقه‌های جنوبی ایران با توجه به نواحی مختلف آن ، از پنج تا شش ماه ، به ویژه در طول زمستان می‌توانند مورد استفاده جهانگردان داخلی و خارجی قرار گیرند
جهانگردانی که در فصل زمستان به کرانه‌های جنوبی ایران سفر می‌کنند با آب و هوای مطبوعی رو به رو می‌شوند ، در حالی که در همان زمان در فارس و اصفهان ، برف و سرما چهره شهرها را دگرگون کرده است در فصل تابستان هوای بیش‌تر منطقه‌های ایران گرم اما قابل تحمل است . بهار و پاییز ، به ویژه تعطیلات نوروزی ، برای جهانگردان و گردشگران داخلی زمان بسیار مناسب برای سیر و سیاحت به شمار می‌رود .
 
تاریخ
فلات ایران از قدیمی‌ترین کانون‌های تمدنی دوران باستان در آسیا است . و از این نظر در دانش باستان شناسی ، جایگاه مهمی دارد . تاریخ اسکان در فلات ایران از دوره نوسنگی تا مهاجرت آریاها چندان روشن نیست ، اما شواهد روشنی در دست است که سرزمین ایران از دیرباز مسکون بوده است کانون‌های قدیمی سکونت در کنار چشمه‌ها و رودخانه‌ها یا به طور کلی در مجاورت کوههای زاگرس و البرز، به وجود آمده‌اند  مهم‌ترین این کانونهای باستانی عبارت‌اند از : تپه سیلک کاشان ، تپه حصار دامغان ، ترنگ تپه گرگان ، تپه حسنلو در آذربایجان ، تپه مارلیک در رودبار، همچنین شوش در خوزستان در کاوشهای باستان شناسی در این کانون‌های تمدنی ، آثاری به دست آمده‌اند که قدمت برخی از آنها به هزاره پنجم پیش از میلاد می‌رسد
مهاجرت قویم آریایی به فلات ایران از هزاره دوم پیش از میلاد آغاز شد . از این قوم‌ها ، پارت‌ها در خراسان ، مادها در غرب و پارس‌ها در جنوب ایران مستقر شدند . امپراتوری مادها ، هگمتانه (اکباتان) یا همدان کنونی پا گرفت . هخامنشیان پس از پیروزی بر مادها و تسخیر پایتخت آنان ، نخستین امپراتوری بزرگ ایران را به وجود آوردند . حدود متصرفات آنان در زمان داریوش اول (485-522 ق.م) از جلگه رود سند در مشرق تا مرزهای یونان در مغرب می‌رسید. بناهای تخت جمشید و پاسارگاد که از آثار این دوره‌اند از آثار مهم باستانی ایران و جهان و از جاذبه‌های مهم جهانگردی به شمار می‌آیند و همه ساله هزاران نفر از جهانگردان از این آثار بازدید می‌کنند
پس از انقراض هخامنشیان و به آتش کشیده شدن تخت جمشید به دست اسکندر ، جانشینان وی (سلوکی‌ها) مدت کوتاهی بر ایران تسلط یافتند که نتیجه آن آمیزش فرهنگ ایرانی با فرهنگ هِلِنی بود
در حدود سال 250 ق.م ، پارتها که یکی از اقوم آریایی بودند از خراسان به سمت غرب و جنوب غربی پیشروی کردند و امپراتوری خود را در تیسفون بر پهنه فلات ایران ، بنیاد نهادند ، این امپراتوری تا سال 224 پس از میلاد دوام یافت . ساسانیان با پیروزی بر آخرین پادشاه پارتی در 225 م، امپراتوری جدیدی به وجود آوردند که تا اواسط قرن هفتم میلادی دوام آورد . عصر باستانی ایران با ویژگی‌های سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی آن ، یکی از پرشکوه‌ترین عصرهای تاریخ ایران به شمار می‌آید . از این دوره میراثهای فرهنگی و بناهای تاریخی فراوانی در تخت جمشید ، پاسارگاد ، شوش ، شوشتر ، همدان ، فیروزآباد(نقش رستم )  تاق بستان ، سروستان و نیشابور بر جای مانده‌اند ، که ارزش دیداری فراوانی دارند
نفوذ اسلام در ایران در نیمه اول قرن هفتم میلادی ، پس از فروپاشی امپراتوری ساسانی ، روی داد از آن پس دوره جدیدی در تاریخ ایران آغاز شد که دگرگونی‌های بنیادی در اوضاع اجتماعی ، سیاسی ، مذهبی و اجتماعی به وجود آورد
ایرانیان که از نابرابری‌های اجتماعی موجود در دوره ساسانی ناخشنود بودند ، به سرعت اسلام را پذیرفتند و در اشاعه و غنای فرهنگی آن کوشیدند با وجود پذیرش اسلام ، ایرانیان هرگز مخالفت خود را با سلطه خلفای اموی و عباسی پنهان نمی‌کردند و در برابر ستمگریهای حکومتهای اموی و عباسی جنبش‌های استقلال طلبانه بسیاری برپا کردند . آنان نیز برای تضعیف و سرکوب ایرانیان که به طرفداری از خاندان پیامبر(ص) و برقراری حکومت بر اساس امامت به پاخاسته بودند به تقویت عناصر غیر غیرانی پر داختند . ادامه جنگهای فرسایشی میان فرمانروایان محلی ، قدرت این فرمانروایان را تحلیل برد و زمینه را برای تسلط اقوام‌ بیگانه آسیای مرکزی مانند ترکان سلجوقی ، مغولها و تیموریان فراهم ساخت . در دوره صفویان اولین امپراتوری بزرگ ایران در دوران اسلامی پا گرفت و مذهب تشیع که تا آن زمان پیروان آن در محدودیتهای بسیار به سر می‌بردند ، رسمیت یافت . خصلتهای پویای مذهب شیعه و تعهدات سیاسی و اجتماعی آن استقلال و هویت ملی ایران را در برابر ضربات سخت و کوبنده عثمانی‌ها با استواری تمام حفظ کرد و ایران یک بار دیگر توانست در مقابل مدعی تولیت مسلمانان ، به عنوان یک نیروی قدرتمند سیاسی – مذهبی قد علم کند با انحطاط و سقوط صفویان ، حکومت‌های افشاریان و زندیان بر اریکه قدرت تکیه زدند . پس از حکومت زندیان ، عصر قاجاریان آغاز شد . در این عصر نفوذ قدرتهای بیگانه روس و انگلیس در ایران توسعه ‌یافت . در همین دوره جنبش اجتماعی تنباکو، انقلاب مشروطیت ، قیام جنگل ، قیام شیخ محمد خیابانی و …. به وقوع پیوست . در دوره پهلوی ، جنبش ملی شدن صنعت نفت زمینه ساز قیام 15 خرداد سال 1342 و دیگر قیامهای استقلال خواهانه بود که سرانجام به پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری حضرت امام خمینی (ره) در سال 1357 انجامید 
 
تاریخ حکومت‌های ایرانی
تاریخ ایران ، تاریخی پرفراز و نشیب است و در طول تاریخ ،‌امپراتوری‌ها و سلسله‌هایی بر این سرزمین فرمان رانده‌اند که مهم‌ترین آنها عبارتند از
 
هخامنشیان - 330-533 ق.م
سلوکیان - 247-330 ق.م
پارتیان - 247ق.م-224م
ساسانیان - 651-224م
حمله عرب به ایران - 654م
امویان وعباسیان-932-749م
صفاریان-903-866م
سامانیان-999-819م
آل بویه-1055-945م
غزنویان-1186-977م
سلجوقیان-1194-1038م
خوارزمشاهیان-1231-1077م
حمله مغول به ایران -1220م
ایلخانیان-1353-1256م
مظفریان-1393-1314م
تیموریان-1506-1370م
ترکمانان-1468-1380م
صفویان-1732-1501م
افشاریان -1796-1734م
زندیان-1794-1750م
قاجاریان-1924-1779م
پهلوی-1979-1924م
پیروزی انقلاب اسلامی -1979م
میدانهای جنگهای تاریخی ایران ، به ویژه میدان جنگهای مذهبی جذابیت خاصی برای زایران و جهانگردان دارند و جهانگردان خارجی را برای بازدید از این مکان‌ها ، به سوی ایران جذب می‌کند. به عنوان نمونه ، میدان جنگ در نیشابور علیه مغولان ، میدان جنگ در چالداران و پیروزی بر عثمانیان و میدان‌ها و سنگرهای جنگ ایران و عراق در خرمشهر ، بستان و هویزه برای برخی از جهانگردان جذابیت ویژه‌ای دارند.

جمعیت و ترکیب قومی
براساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1375 ، جمعیت ایران اندکی بیش از 60 میلیون نفر است . از این تعداد نزدیک به 37 میلیون نفر شهرنشین و در حدود 23 میلیون نفر روستانشین و معدودی عشایر هستند . بخش عمده جمعیت شهرنشین در شهرهای بزرگی مانند تهران ، مشهد ، اصفهان ، تبریز ، شیراز ، قم ، اهواز ، رشت، ارومیه و کرمانشاه زندگی می‌کنند.
بیش از نیمی از جمعیت کشور را جمعیت فعال تشکیل می‌دهد و در حدود 5/39 درصد کل جمعیت ایران زیر 14 سال سن دارد . بدین ترتیب جمعیت ایران از نظر ترکیب سنی از جمله جوان‌ترین جمعیتها در میان کشورهای دنیاست به همین خاطر جامعه ایران برخورداراز شور و نشاط جوانی است از نظر اشتغال ، توزیع سنی جمعیت شاغل 10 ساله و بالاتر در بخشهای مختلف اقتصادی ، 04/32 درصد در بخش کشاورزی 5/44 درصد در بخش خدمات 70/30 درصد در بخش صنعت مشغول به کارند. تعداد شاغلان کل کشور در حدود 5/14 میلیون نفر گزارش شده است .
از کل جمعیت بالاتر از 6 سال 51/79 در صد باسواد هستند . نسبت باسوادی در نقاط شهری 88/69 درصد و در نقاط روستایی 37/91 درصد افراد لازم التعلیم (6-14ساله) می‌باشد. این نسبت در میان مردان 66/84 درصد و در میان زنان 21/74 درصد است . همین نسبت در نقاط شهری برای مردان و زنان به ترتیب 56/89 درصد و 70/81 درصد و در نقاط روستایی 74/76 درصد و 41/62 درصد گزارش شده است .
جهانگردان به ویژه جهانگردان حرفه‌ای علاقه بسیاری به بازدید از کوچ ایل‌ها و عشیره‌ها نشان می‌دهند . این علاقه‌مندی دلایل متعددی دارد ؛ از جمله این که ایل‌ها و عشیره‌ها ، فرهنگ و سنت‌های قدیمی و آداب و رسوم باستانی را پاسداری می‌کنند و در میان خود زنده نگاه می‌دارند . به طور کلی ، آداب و رسوم و روش زندگانی کوچ نشینان ایران چندان تقاوتی با زندگانی گذشتگان باستانی ما ندارد از این رو بازدید از ایل‌ها و عشیره‌های ایران و شناخت زندگی آنها توسط جهانگردان به آنان کمک می‌کند تا با گوشه‌هایی از فرهنگ و زندگانی ایرانیان باستان آشنا شوند.ایران بر سر راه آسیای مرکزی و ترکیه و کشورهای غربی قرار گرفته است و گروه‌های قومی متنوعی در آن زندگی می‌کنند که از آن جمله می‌توان فارس‌ها، کردها، لُرها، بلوچ‌ها، بختیاری‌ها، تُرک‌های آذری ، تالش‌ها، ترکمن‌ها، قشقایی‌ها و عرب‌ها نام برد . اقلیت‌های قومی و گروه‌های نژادی کوچک‌تری نیز در ایران زندگی می‌کنند : ترکمن‌ها که در ترکمن صحرا و شمال خراسان زندگی می‌کنند و از نظر چهره ، زبان و فرهنگ با قوم‌های دیگر ایرانی تفاوت دارند . در نواحی مرکزی ایران ،‌ایل قشقایی که تبار ترکی دارد ، زندگی می‌کنند . قوم‌های عرب بیش‌تر در خوزستان و به صورت پراکنده در کرانه‌های خلیج فارس زندگی می‌کنند . ترکیب قومی جامعه امروزی ایران در نتیجه گسترش ارتباطات و آمیزش فزاینده مردم با یکدیگر به مقدار زیادی دگرگون شده و فضای اجتماعی نسبتاً یکسانی پدید آمده است که در اثر آن ، اقوام ایرانی پیکره واحدی را به وجود آورده‌اند
گروه‌های رنگین پوست که به طور پراکنده در استانهای جنوبی ایران دیده می‌شوند از بقایای مناسبات تجارت برده با زنگبار هستند . اقلیت‌های هندی مقیم جنوب ایران نیز بازمانده بازرگانان هندی ساکن ایران در زمان‌های گذشته هستند
 

اقتصاد و توسعه
براساس اصل چهل و چهارم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، اقتصاد ایران به لحاظ مالکیت از سه بخش دولتی ، خصوصی و تعاونی تشکیل می‌شود. در حال حاضر تنها 5/2 درصد از مالکیت اقتصاد کشور در قالب تعاونی‌ها شکل گرفته و اصلی‌ترین شکل مالکیت در دو بخش دولتی و خصوصی متمرکز شده است با توجه به ارقام رسمی بودجه کل کشور ،پنجاه  درصد تولید ناخالص ملی از محل درآمد مستقیم انحصارهای دولتی است که با احتساب سهم دیگر موسسات و نهادهای بخش عمومی ، سهم دولت به حداقل 60 درصد می‌رسد . در چهار دهه اخیر ، عمده‌ترین منبع درآمدهای بودجه دولت از فروش و صادرات نفت و گاز به دست آمده است 
این مقدار در سال 1374 حدود 64 درصد کل درآمدهای دولت بوده است با وجودنوسانهای شدید قیمت جهانی نفت خام و کاهش نسبی ارزش آن ، این عنصر همچنان نقش اصلی خود را در ساختار اقتصادی کشور حفظ کرده و منبع اصلی درآمدهای ارزی و منشاء بسیاری از دیگر درآمدهای داخلی و خارجی کشور است 
تولید ناخالص داخلی از بخشهای کشاورزی، صنعت و معدن ، خدمات و نفت ترکیب یافته است . طی دوره هفده ساله 1356 تا 1374 ، ارزش افزوده بخش کشاورزی با 130 درصد افزایش ، به 3740 میلیارد ریال به قیمت ثابت سال هزاروسیصدوشصت‌ویک رسیده است . در مقابل در جهت کاهش وابستگی به درآمدهای ارزی ناشی از صادرات نفت خام و به سبب موقعیت متزلزل عنصر نفت خام در بازارهای جهانی ،‌سهم نفت در تولید ناخالص داخلی کشور، از 4/93 درصد در سال 1357 به کم‌تر از نصف ؛ یعنی 1/18 درصد در سال 1374 کاهش یافته است و در همین مدت ، سهم بخش کشاورزی از 7/14 درصد به 9/62 درصد و سهم گروه صنعت و معدن از 8/20 درصد به 7/32 درصد رسیده است 
با پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و تثبیت اوضاع سیاسی – اقتصادی کشور در سال 1367 ، رشد شتابان ارزش افزوده بخش‌های اقتصادی آغاز شده و بین سال‌های 1368 تا 1373 متوسط نرخ رشد بخش کشاورزی به 7/5 درصد ، صنعت و معدن به 9/7 درصد و خدمات به 7/6 درصد رسیده است . از سال 1373 به این سو و با آشکار شدن فشارهای ارزی وارد بر اقتصاد ملی بخش صنعت و معدن به عامل اصلی حرکت رو به رشد اقتصاد کشور تبدیل شده است 
بخش آب و برق و گاز در بخش صنعت و معدن طی سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، پر رونق‌ترین شاخه اقتصاد کشور بوده است . در بخش خدمات بالاترین نرخ رشد به گروه حمل و نقل و ارتباطات تعلق دارد این ویژگی موجب شده است که بخش خدمات در اقتصاد ملی ،‌طی سالهای اخیر ساختار سالم‌تری بیابد طی سالهای 1367 تا 1373 ارزش افزوده گروه حمل و نقل انبارداری و ارتباطات بیش از 97 درصد افزایش یافته است 
در مجموع تحولات تولید ملی در ایران و تغییرات تولید و ارزش افزوده بخش‌های اقتصادی طی سالهای اخیر نشان دهنده گرایشی در ساختار اقتصاد ملی است که مشخصه اصلی آن برتری جایگاه تولید خاصه تولید صنعتی است
در سال 1373 ، برای نخستین بار ظرف سالهای آغاز دهه 1370 ، رشد ارزش افزوده بخش صنعت و معدن از متوسط رشد تولید ناخالص داخلی و حتی رشد سایر بخش‌ها فراتر رفت . در حالی که ارقام این شاخص‌ها برای تولید ناخالص داخلی و خدمات در سال به ترتیب 6/1 و 5/2 درصد بود، بخش صنعت و معدن 9/4 درصد افزایش یافت . در پایان سال 1374 سهم بخش‌های گوناگون اقتصادی در تولید ناخالص داخلی به قیمت عوامل( به قیمت‌های ثابت 1361 ) برای کشاورزی 9/26 درصد ، صنعت و معدن 7/32 درصد ، خدمات 9/42 درصد و نفت 1/18 درصد برآورد شده است . 
 
مناطق آزاد تجاری و مناطق ویژه اقتصادی
ایجاد منطقه آزاد تجاری – صنعتی یکی از مهم‌ترین رهیافت‌های نظام تجارت جهانی در قرن بیستم است که به منظور جذب سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال فن‌آوری، راه‌اندازی تولید محصولات صادراتی ، ایجاد اشتغال و راهیابی به بازارهای جهانی ،‌در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته ، با موفقیت به مرحله اجرا گذاشته شده است و ایران نیز از جمله این کشورها است . در حال حاضر، سه منطقه قشم ، کیش و چابهار به عنوان منطقه‌های آزاد تجاری – صنعتی برای فعالیت سرمایه‌گذاران معرفی شده‌اند . علاوه بر این سه منطقه آزاد ، با مجوزی که قانون برنامه اول و دوم توسعه کشور به دولت داده است ، تاسیس منطقه‌های آزاد دیگری جهت ترانزیت پردازش و صادرات کالا به تصویب رسیده است که ” منطقه ویژه اقتصادی ” نام دارند . این منطقه‌ها از شمول مقررات صادرات و واردات مستثنی هستند در حال حاضر ، این منطقه‌های ویژه اقتصادی عبارتند از : منطقه ویژه اقتصادی سیرجان و منطقه ویژه اقتصادی بندر انزلی 
هر یکی از مناطق آزاد و ویژه اقتصادی امکانات قابل توجهی برای سرمایه‌گذاری در تولید و تجارت دارند علاوه بر نقش اقتصادی و تجاری ، توسعه امکانات جهانگردی و سیاحتی آنها نیزبه نوعی در دستور کار بدل شده است .
 
دین و فرهنگ
‌ دین رسمی ایران بر اساس اصل 12 قانون اساسی ، اسلام و مذهب شیعه اثنی عشری است . حدود 99/65 درصد مردم مسلمان هستند پیروان مذهب‌های اسلامی حنفی ، مالکی ، شافعی ، حنبلی و زیدی در ایران از احترام و آزادی کامل برخوردارند
در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، دین‌های زرتشتی ، مسیحی و کلیمی به رسمیت شناخته شده‌اند و پیروان آنها می‌توانند مانند مسلمانان با حقوق یکسان در زندگی سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی کشور شرکت کنند. اقلیت‌های دینی زرتشتی ،‌ارمنی ، کلیمی و آشوری و کلدانی در مجلس شورای اسلامی نمایندگان مستقل دارند . غنای فرهنگی ایران در عرصه‌های مختلف از جمله انواع هنرهای شرقی ، ادبیات و عرفان آوازه‌ای جهانی دارد . اسطوره‌ها، ‌افسانه‌ها ، حکمت و فلسفه ، شعر ، موسیقی ، ادبیات عامه ، صنعت‌های دستی ، معماری و هنرهای تزئینی ایران ، بخش شایان توجهی از گنجینه‌های اندیشه ، هنر و فرهنگ بشری را تشکیل داده‌اند
 
زبان، خط و مبدأ تاریخ و پرچم
به موجب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ،‌زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران، فارسی و هجرت پیامبر اسلام(ص) مبدأ تاریخ رسمی کشور است 
روز اول فروردین (21 مارس) آغاز سال نو در ایران است . انجام امور رسمی کشور براساس تاریخ هجری شمسی است . پرچم ایران به رنگهای سبز و سفید و سرخ با علامت مخصوص جمهوری اسلامی ایران و 22 نگاره ”الله اکبر” است . بیش از نیمی از مردم ایران به زبان فارسی یا گویش‌های مربوط به آن سخن می‌گویند
زبان فارسی از فصاحت و شیوایی خاصی برخوردار است به همین دلیل بخشی از برجسته‌ترین آثار ادبی مشرق زمین ، به ویژه درحوزه‌های فرهنگی ایران ، از وراورد (ماوراءالنهر) تا آسیای صغیر به زبان فارسی نوشته شده‌اند . بسیاری از قوم‌های آسیای مرکزی با وجود تسلط بر قلمرو جغرافیایی ایران پس از مدت کوتاهی از ، فرهنگ غنی ایران و زبان فارسی تاثیر پذیرفته‌اند
 
حکومت و قوای سه گانه
حکومت ایران جمهوری اسلامی است که به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 پا گرفت و مردم ایران درهمه پرسی 12 فروردین 1358 هجری شمسی با اکثریت 2/98% آرا به آن رأی مثبت دادند . براساس قانون اساسی امور کشور باید توسط رئیس جمهور ، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و دیگر اعضا شوراها که از طریق انتخابات و مراجعه به آرای عمومی مردم برگزیده می‌شوند ، اداره شوند
قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران عبارتند از : قوای مقننه ، مجریه و قضاییه که با نظارت مقام رهبری توسط رئیس جمهوری هماهنگ می‌شوند
تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی 270 نفر است که برای مدت چهار سال انتخاب می‌شوند . کلیه مصوبات مجلس شورای اسلامی ، برای تطبیق با موازین شرعی باید به تایید شورای نگهبان برسد
قوه مجریه زیر نظر رئیس جمهوری که به طور مستقیم برای چهار سال انتخاب می‌شود قرار دارد
قوه قضاییه قوه‌ای مستقل و پشتیبان حقوق فردی و اجتماعی ملت است . بالاترین مرجع قوه قضاییه ، شورای عالی قضایی به ریاست رئیس قوه قضاییه است . اعضای این شورا عبارتند از : رئیس دیوان عالی کشور ، دادستان کل کشور و سه نفر قاضی مجتهد و عادل که برای مدت پنج سال انتخاب می‌شوند

تقسیمات اداری و سیاسی
براساس آخرین تقسیمات کشوری ، کشور ایران به 28 استان و 252 شهرستان و 680 بخش تقیسم می‌شود . هر استان با تقسیمات تابعه زیر نظر استاندار؛ هر شهرستان به وسیله فرماندار و هر بخش توسط بخشدار اداره می‌شود
بزرگ‌ترین استان ایران با مساحت 313 هزار کیلومتر مربع ، استان خراسان و کوچک‌ترین آن‌ها ، هر یک با مساحت کم‌تر از 15 هزار کیلومتر مربع ، استان‌های گیلان ، چهارمحال و بختیاری ، کهکیلویه و بویراحمد ،‌گرگان ، قزوین و قم هستند
 
مسافرت و حمل و نقل
 هواپیما را می‌توان از دفترهای فروش مستقیم یا از آژانس‌های خصوصی که در سطح تهران و شهرهای بزرگ به صورت شبکه وسیعی فعالیت دارند ، تهیه کرد 
خطوط دریایی و کشتی‌رانی والفجر 8 ، گروه کشتی‌های ایران هرمز در خلیج فارسی و کشتی میرزاکوچک خان در دریای مازندران در جابجایی مسافر بین ایران و سایر کشورها فعالیت دارند
بهترین راه مسافرت از خارج به ایران راه هوایی و استفاده از هواپیما است . شرکتهای بزرگ هواپیمایی جهان به ویژه ایران ایر، همه روزه بین تهران و شهرهای بزرگ جهان پرواز دارند . تقریبا تمامی شرکت‌های هواپیمایی جهان در تهران ، دفتر نمایندگی مستقل دارند
از کشورهای ترکیه ، عراق ، ترکمنستان ، آذربایجان ، ارمنستان ، پاکستان و افغانستان از طریق راه‌های زمینی نیز می‌توان به ایران سفر کرد . راه اصلی زمینی که ایران را با کشورهای همسایه ارتباط می‌دهند عبارتند از : 
راه ایران – ترکیه ، در مرز بازگان در شمال غربی ایران ؛ راه زمینی زاهدان – میرجاوه در مرز ایران و پاکستان و راه تایباد – هرات در مرز افغانستان ؛‌راه‌های زمینی آستارا – جلفا با جمهوری آذربایجان و راه زمینی قصر شیرین – خسروی به عراق 
علاوه بر این ،‌ایران از طریق راه‌های دریایی و بندرهای واقع در کرانه‌های دریای مازندران باکشورهای روسیه ، آسیای مرکزی و منطقه قفقاز و از طریق بندرهای خلیج فارسی و دریای عمان با کشورهای کویت ، بحرین ، امارات متحده عربی و عمان ارتباط دارد و از طریق اقیانوس هند به آب‌های آزاد و دیگر بنادر جهان راه می‌یابد
راه‌های ارتباطی میان شهرهای بزرگ و راه‌های اصلی کشور آسفالت هستند و از کیفیت مطلوب و مناسبی برخوردارند . رانندگی در ایران از سمت راست و براساس مقررات بین‌المللی انجام می‌گیرد . بسیاری از جاده‌های ایران ، جاده‌های کوهستانی‌اند و از این جهت چشم‌اندازهای بسیار جالبی نسبت به اطراف دارند  درغالب راه‌های ایران علائم راهنمایی و رانندگی نصب شده است ؛ راهداری‌ها پیوسته به مراقبت از راه‌ها اشتغال دارند و پلیس ویژه‌ای به نام پلیس راه بر اجرای دقیق مقررات راهنمایی و رانندگی در جاده‌های کشور نظارت دارد
مرکز استانها و شهرهای بزرگ ، با شبکه‌ای از راه‌های اصلی و فرعی ، به واحدهای کوچک شهری و روستایی مربوط می‌شوند . راه‌های اصلی ترانزیتی جهت شمال غربی – جنوب شرقی یا شمالی – جنوبی دارند و مرز ایران و ترکیه را به مرز ایران و پاکستان یا مرز ایران با کشورهای شمالی را به داخل کشور مربوط می‌سازند . نقشه کامل یا اطلس راه‌های ایران را می‌توان از مراکز سازمان ایرانگردی و جهانگردی یاکتابفروشی‌ها وروزنامه‌فروشی‌ها تهیه کرد
در برخی از راه‌های ایران به دلیل کوهستانی بودن ، نمی‌توان با سرعت زیاد رانندگی کرد؛ با وجود این ، بیشتر جاده‌های ایران از ایمنی نسبی برخوردارند . با وجود جایگاه‌های فروش بنزین در فاصله‌های مناسب ، به حمل بنزین اضافی نیازی نیست . هزینه سوخت وسایل نقلیه در ایران کمی از هزینه سفر را تشکیل می‌دهد و در مقایسه با کشورهای دیگر به مراتب ارزان‌تر است . تجربه مسافرت زمینی درایران به دلیل دیدارهای فراموش نشدنی است 
به دلیل ارزانی گازوئیل ،‌هزینه مسافرت با اتوبوس بسیار ارزان است . علاوه بر این ، شرکت‌های اتوبوس‌رانی ایران با درجه‌بندیهای مختلف ، امکانات متنوعی از نظر قیمت و راحتی سفر ارائه می‌کنند  هزینه مسافرت با اتوبوس از 30 تا 50 ریال برای هر کیلومتر بیش‌تر نیست . به جز وسایل نقلیه شخصی و اتوبوس ، با سواری‌های کرایه نیز می‌توان در ایران مسافرت کرد . این سواری‌ها که دفتر آنها در ترمینال مسافربری قرار دارد ، سرویس‌های منظم و راحت به بیش‌تر شهرهای ایران دارند و می‌توان آنها را به طور دربستی نیز کرایه کرد . البته در شهرها نیز آژانس‌های مسافرتی وجود دارند که اتومبیل برای داخل یا خارج شهر کرایه می‌دهند. سرویس‌های قطار در ایران همانند تمامی کشورهای جهان برنامه حرکت معینی دارند که اطلاعات مربوط به آن را می‌توان از ایستگاههای راه‌آهن به دست آورد . شهرهای بزرگ ایران مانند تبریز ، مشهد ، گرگان ، اصفهان ، کرمان ،‌یزد ، اهواز و خرمشهر از طریق راه آهن قابل دسترسی هستند  بهای بلیط قطار با توجه به درجه‌بندی کوپه‌ها ، مسافت و نوع قطار متفاوت است 
هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (ایران ایر) و شرکت هواپیمایی آسمان و سایر شرکت‌ها از جمله ؛‌ ساها، کاسپین ، ماهان ،‌ایران ایرتور ، کیش ایرو بن ایر به تمام شهرهای بزرگ و حتی برخی شهرهای متوسط و کوچک دورافتاده کشور نیز پروازهای منظم دارند . توسعه فرودگاههای کشور در سالهای گذشته ،‌امکان ارتباط هوایی بین شهری را در سطحی مطلوب و وسیع فراهم کرده است . بهای بلیط پروازهای داخلی نیز در مقایسه با کشورهای دیگر نسبتاً ارزان است . سرویس و خدمات جنبی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در پروازهای داخلی نیز براساس استانداردهای بین‌المللی انجام می‌گیرد.

منبع :http://www.rayzani.online.tm/iranshenasi